W tym roku mija 228 lat od historycznej chwili, jaką było uchwalenie przez Sejm Czteroletni pierwszej konstytucji w dziejach Rzeczypospolitej - wówczas Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jak nakazuje obowiązek patriotyczny i państwowy, także w Nowym Targu odbyły się uroczystości związane z upamiętnienim tej wielkiej chwili w dziejach kraju. W obchodach święta Konstytucji 3-go Maja brała również udział Miejska Orkiestra Dęta.

Uroczystości rozpoczęły się Mszą Świętą w kościele św. Katarzyny, po której przeniosły się na plac Runku. Tu wybrzmiał Hymn Państwowy, Rota i kilka pieśni patriotycznych w wykonaniu orkiestry oraz Chóru Nauczycielskiego Gorce. Pod tablicą pamiątkową zostały również złożone wiązanki.

Konstytucja 3-go Maja

Była to pierwsza w Europie, a druga po amerykańskiej konstytucja, czyli dokument dający podstawy państwowości, ściśle określając funkcjonowanie państwa, regulujący ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad, opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej, systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto.

Konstytucja zapewniała wszystkim ludziom jakiegokolwiek bądź wyznania pokój w wierze i opiekę rządową. We wstępie do ustawy zasadniczej napisano: „Uznając, że los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje i z tej dogorywającej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbiącej obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą, egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, oraz chcąc na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy”

Przyjęcie monarchicznej Konstytucji 3 maja spowodowało opozycję republikanów oraz sprowokowało wrogość Imperium Rosyjskiego, które od 1768 roku było protektorem Rzeczypospolitej i gwarantem nienaruszalności jej ustroju. W wojnie w obronie konstytucji Polska, zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II, została pokonana przez wojska rosyjskie Katarzyny Wielkiej, wspierające konfederację targowicką – spisek części polskich magnatów przeciwnych zmianie ustroju Rzeczypospolitej. Po utracie niepodległości w 1795 roku przez 123 lata rozbiorów przypominała o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

Konstytucja przestała w praktyce obowiązywać (straciła znaczenie) 24 lipca 1792 roku (w momencie przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej) – czyli po nieco ponad 14 miesiącach, w ciągu których Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, będących rozwinięciem jej postanowień. Przestała natomiast być obowiązującym aktem prawnym (została derogowana) 23 listopada 1793 roku. Sejm grodzieński uznał wtedy Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne.

źródło: Wikipedia.pl, opr. .PeTe
zdj.: Zbigniew Krauzowicz